Basit anılarımız bakın bizleri nasıl HATAYA sürüklüyormuş?

Aşağıdaki olaylardan hangisinin bir yakınınızın başına gelmesi daha olası? Çiftler arasından seçim yapın.

Cinayet – intihar
Köpekbalığı ısırığından ölmek – köpek ısırığından ölmek
Eve hırsız girmesi – kimlik bilgilerinin çalınması
Fıstık alerjisinden ölmek – kazara zehirlenerek ölmek
Bir çocuğun bir yabancı tarafından kaçırılması – havuzda ölmesi
Terörist bir saldırıda ölmek – uçak kazasında ölmek

Korku Faktörleri

Kalp hastalığı: 6’da 1
Kanser: 7’de1
Felç: 28 de 1
Motorlu taşıt kazası yaralanmaları: 85 te 1
Kazayla zehirlenme: 139’da 1
Araba kazası geçirmek: 272 de 1
Silahlı saldırıya uğramak: 300 de 1
Yaya olarak kazada yaralanmak: 623’te 1
Motosiklet sürerken kaza geçirmek: 802’de 1
Kazayla boğulma: 1,073’te 1
Duman, yangın veya alevde kalmak: 1,235’te 1
Ateşli silah patlaması: 5.981’de1
Aşırı sıcak: 6,17A*te 1
Cinayet: 18,000’de1*
Eşekarısı, yabanarısı veya arı sokması: 62,950’de 1
Yıldırım çarpması: 81,701’de1
Köpek ısırması veya saldırısı: 119,998 de 1
Herhangi bir yer kabuğu hareketi: 153,597’de 1
Uçak kazası: 354,319’da 1*
Yiyecekten boğulma: 370,035’de1*
Havai fişek kazası: 1,000,000 da 1*
Köpek balığı saldırısı-. 300,000,000’da 1*

Bu sayılar yıldan yıla azalıp artıyor.

ABD’de intiharların sayısı cinayetlerin iki katından daha fazladır. Fıstık alerjisine bağlı ölüm, binlerce kazara zehirlenme vakasına göre çok az sayıdadır. Ortalama bir yılda (2001 hariç) uçak kazalarından kaynaklanan ölümler, normalde birkaç düzineyi geçmeyen terör kaynaklı ölümleri gölgede bırakır.

8350_karar_vermeKarar verme mekanizması bellek tarafından çarpıtılır. Belirli bazı olayları kolayca hatırlamak, bu olayların çok yaygın olduğu gibi bir düşünce yaratır Bu basit bir zihinsel aritmetiktir. Mantığınıza göre, olaylar ne kadar sık meydana gelirse, onları o kadar çok hatırlarsınız. Ve bu olaylar, belleğinizde ne kadar sık saklarsanız, onları aklınıza getirmeniz de o kadar olasıdır. Dolayısıyla, kolaylıkla hatırlanan anılar gerçeğe işaret eder.

Ancak bellek istikrarsızdır. Belirginlik olarak tanımlanan kavrama göre, bellek aramaları bazı şeyleri daha kolay bulur. Bazı olaylar da çok canlı yaşandıkları için bellekte çok güçlü bir şekilde kodlanır. Sıkıcı olaylar genellikle derin anılar oluşturmaz. Bazı olaylar diğerlerinden daha çarpıcı haber başlığı olur ve böylece onları görüp hatırlama olasılığınız da daha fazla olur. Köpek balığı saldırısı haberleri köpek saldırılarından daha büyük başlıklarla verilir. Uçak kazaları sonucu ölümler haberlere taşınsa da aslında ticari uçuşlarda bu tür kazalar nispeten daha azdır ve öyle ya da böyle, teröristlerin neden olduğu ölümlere kıyasla haber başlıklarından çok daha çabuk çıkarılır. Bazı ölüm nedenlerinin basında yer atma sıklığı üzerinde yapılan araştırmalarda, araştırma deneklerinin bu olayların sıklığı hakkındaki tahminleriyle haber sıklığı arasında neredeyse kusursuz bir karşılıklı ilişki bulunmuştur.

Bir olayın ortaya çıkma olasılığını, hatırlama kolaylığına dayalı olarak değerlendirdiğinizde ‘bulunabilirlik kısa yolu’ denen karar verme kuralından yararlanırsınız. Bu kısa yolu özellikle elinizde değerlendirme yapacak somut kanıtlar olmadığında kullanırsınız. Örneğin, eğer belirli bir uçuşta uçak kazasında ölme riskinizi tahmin etmek isterseniz, bir sürü ayrıntıyı bilmeniz gerekir. Uçak kaç yaşındadır? Kaç mil uçmuştur? Kalifiye makine teknisyenleri hangi sıklıkta kontrolünü yapmıştır? Kalkış ve iniş pistlerindeki hava koşullarının yanı sıra, uçuş rotasının her noktasındaki hava koşulları nasıldır? Uçağı kim kullanıyor? Pilotun deneyimi ve akli durumu nasıl? Böyle daha pek çok sorunun yanıtlanması gerekir.

Riski doğru hesaplamanız için gerekli birçok değişken hakkında bilginiz yoktur. Bu yüzden elinizdeki kaynağı kullanırsınız: belleğinizi. Muhtemelen, yakın zamanda meydana gelen uçak kazalarından hatırladıklarınızı uzun uzun düşünür ve bu bilgiye dayanarak bir tahmin yaparsınız. Yakın zamanda ölümle sonuçlanan bir uçak kazası haberi okuduysanız veya televizyonda ya da internette böyle bir haber videosu seyrettiyseniz, kaza hikâyesini sarsıcı bir biçimde hatırlama ihtimaliniz yüksektir. Dolayısıyla, ölme olasılığınızı gözünüzde büyütürsünüz. Eğer bir sevdiğini uçak kazasında kaybeden nadir insanlardansanız, kişisel ve duygusal bağlarınız kaza anılarını daha da güçlendirir. Öte yandan, neredeyse herkesin taşıt kazasında ölen bir tanıdığı vardır. Yine de uçuş korkusu, aslında çok daha tehlikeli olan araba kullanma korkusuna ağır basar. Araba kazaları haber gündemlerinde çok fazla yer almaz.