13. Cuma, herhangi bir ayin 13'ünün Cuma gününe denk gelmesine denir. Bu günü, iyi ya da kötü olarak niteleyen farkli toplumlar ve bakisaçilari vardir. Miladi takvime göre 13. Cuma yilda en az bir en fazla ise üçkere meydana gelir.
Halk bilimcilere göre 19. Yüzyildan önce 13. Cuma korkusundanbahseden yazili bir belge yoktur. 13. Cuma'ya dair bilinen en eski göndermeyeise 1869'da yazilan Gioachino Rossini'nin biyografisinde, su satirlarda rastlariz:
"Son anlarinda Rossini'nin etrafi, ona karsi sevgi dolu ve ona hayran arkadaslariyla sariliydi ve sanki dogruymusçasina, pek çok Italyan'in da dedigi gibi, o da Cuma'yi ugursuz birgün ve 13'ü ugursuz bir sayi olarak nitelerdi, dikkate degerdir ki ölümü 13 Kasim Cuma günü gerçeklesmistir." Birçok gelenek gibi batil inançlarin da çogu agizdan agiza geçerek günümüze ulasmistir ve bunlarin kökenleri hakkinda çok fazla bilgisahibi olamayiz. Ancak tahminler ve fikir yürütmelerle, konuya dair genel bir görüs elde etmek de mümkündür.
13. Cuma hakkindaki teorilerden biri bunun günümüzde ortaya çikmis oldugunu söyler. Teoriye göre 13 sayisinin ve Cuma gününün ugursuzlugu çok eskilere dayanir ve bu iki batil inancin bir birlesimi olarak 13. Cuma günümüzde kendine özel bir yer edinmistir.
Ugursuz 13
Nümerolojide, 12 sayisinin tamligi simgeledigi ifade edilir.Yilin 12 ayi, burçlarin 12 elemani, saatin 12'ye bölünmüs olmasi, Yahudilerin12 kabilesi, Isa'nin 12 havarisi, Olimpos'un 12 Tanrisi gibi sebepler yüzünden... 13 sayisinin ise bu siniri, kutsal ya da dogru kabul edilen seyleri asan sayi oldugu için ugursuz görüldügü düsünülür. Ayrica 13 sayisini içeren bir baska batil inanca göre,masaya 13 kisinin oturmasi yemektekilerden birinin ölecegine isarettir. Bununise, Isa'nin son aksam yemegi ya da Iskandinav mitolojilerinden kalma birinanis oldugu düsünülmektedir.
Nümerolojide, 12 sayisinin tamligi simgeledigi ifade edilir.Yilin 12 ayi, burçlarin 12 elemani, saatin 12'ye bölünmüs olmasi, Yahudilerin12 kabilesi, Isa'nin 12 havarisi, Olimpos'un 12 Tanrisi gibi sebepler yüzünden... 13 sayisinin ise bu siniri, kutsal ya da dogru kabul edilen seyleri asan sayi oldugu için ugursuz görüldügü düsünülür. Ayrica 13 sayisini içeren bir baska batil inanca göre,masaya 13 kisinin oturmasi yemektekilerden birinin ölecegine isarettir. Bununise, Isa'nin son aksam yemegi ya da Iskandinav mitolojilerinden kalma birinanis oldugu düsünülmektedir.
Ugursuz Cuma
Cuma hakkindaki en eski ugursuzluk yakistirmasi 14. yüzyilda yazilan Canterbury Hikayeleri'nde geçer. Ayrica bugüne dek de pek çok kisi Cuma'nin bir ise ya da yolculuga baslamak için ugursuz birgün oldugunu söylemistir. 1800'lerden beri Karanlik Cuma olarak ifade edilen borsa çöküsleri ve bunun gibi felaketler de Cuma'nin insanlarin zihnindeki yerini iyi bir yere tasimamistir.
Cuma hakkindaki en eski ugursuzluk yakistirmasi 14. yüzyilda yazilan Canterbury Hikayeleri'nde geçer. Ayrica bugüne dek de pek çok kisi Cuma'nin bir ise ya da yolculuga baslamak için ugursuz birgün oldugunu söylemistir. 1800'lerden beri Karanlik Cuma olarak ifade edilen borsa çöküsleri ve bunun gibi felaketler de Cuma'nin insanlarin zihnindeki yerini iyi bir yere tasimamistir.
Hristiyanliga göre, Isa'nin da bir Cuma günü çarmiha gerildigini hatirlatmakta fayda var.
Tapinak Sövalyeleri
13. Cuma'nin ugursuzluguyla ilgili bir baska uzman görüsü de sunu söylemektedir:
13. Cuma'nin ugursuzluguyla ilgili bir baska uzman görüsü de sunu söylemektedir:
Tapinak Sövalyeleri, 1118'de Hristiyan hacilarini haçli seferleri boyunca korumak üzere bir araya gelmis kendini dine adamis askerlerdi. Iki yüzyil boyunca Tapinak Sövalyeleri olagandisi bir sekilde güçlendiler ve zenginlestiler. Bu güçten rahatsizlik duyan ve zenginliklerine göz diken Kral Philip, Fransa'daki tüm tapinak sövalyelerinin tutuklanmasi için toplu tutuklama emri verdi. Bu tutuklamalarin gerçeklestigi tarih 13 Ekim 1307, yani 13. Cuma idi.
Bu sebeple 13. Cuma, Hristiyan bati toplumlarinda ugursuzbir gün olarak görülmüs olabilir. Tarihteki önemli olaylarin ve kisilerin batil inançlarin kaynagi olmasi kisitli iletisim imkanlari yüzünden oldukça mümkün gözüküyor. Çünkü haberlerin ve olaylarin iletimi çogu zaman agizdan agiza ve abartilarla olmustur.
Thomas W. Lawson 13. Cuma
Bir yazarin görüsüne göre ise 13. Cuma korkusu 20. Yüzyila ait bir olgudur ve 1907'den sonra adindan daha sik söz edilir olur. Bunun nedeni, eskiden çok ender rastlanan inanisin Thomas W. Lawson'in 13. Cuma (Friday, The Thirteenth) adli meshur kitabiyla yayginlasmasidir.
Bir yazarin görüsüne göre ise 13. Cuma korkusu 20. Yüzyila ait bir olgudur ve 1907'den sonra adindan daha sik söz edilir olur. Bunun nedeni, eskiden çok ender rastlanan inanisin Thomas W. Lawson'in 13. Cuma (Friday, The Thirteenth) adli meshur kitabiyla yayginlasmasidir.
Belirtmekte fayda var, Lawson'in kitabi bir korku romani degil, 13. Cuma batil inancini kullanan bir borsacinin Wall Street krizi yaratmasi hakkindadir.
Insanlarin 13 ve Cuma hakkindaki düsüncelerini göz önüne alirsak bu ikisini harmanlayan 13. Cuma korkusunun da bir kitapla bile olsa popülerlesmesive toplumun batil inançlari arasina girmesi çok da uzak bir ihtimal gibi görünmüyor.
Paganizm
Uzunca bir süre boyunca 13 sansli bir sayi olarak kabulediliyordu. Bunun da Ay'in bir senede 13 dönüm gerçeklestirmesi gibi pek çok sebebi vardi. Ancak Hristiyanligin Paganizmi bastirma çabalari sonucu 13 sayisi ve Cuma günü de tipki pentagram gibi lanetli olarak nitelendirildi ve bu bakiçaçisi Ingiltere Krali II. Harold'in Hastings savasini kaybetmelerini saglayacak karari verdigi tarih ile de desteklendi. 13 Ekim 1066 Cuma günü, ordusunu 3 haftalik yolculuktan sonra dinlendirmeden savasa sokma karari alan II. Harold, 14 Ekim'de gerçeklestirdigi savasi vehayatini kaybetti. 13. Cuma korkusunun genelde bati toplumlarina özgü birseyoldugu düsünürsek, onu açiklamaya çalisan tüm bu teorilerin Bati toplumlarinin inançlari ile ilgili oldugu gerçegi bizi sasirtmaz.
Uzunca bir süre boyunca 13 sansli bir sayi olarak kabulediliyordu. Bunun da Ay'in bir senede 13 dönüm gerçeklestirmesi gibi pek çok sebebi vardi. Ancak Hristiyanligin Paganizmi bastirma çabalari sonucu 13 sayisi ve Cuma günü de tipki pentagram gibi lanetli olarak nitelendirildi ve bu bakiçaçisi Ingiltere Krali II. Harold'in Hastings savasini kaybetmelerini saglayacak karari verdigi tarih ile de desteklendi. 13 Ekim 1066 Cuma günü, ordusunu 3 haftalik yolculuktan sonra dinlendirmeden savasa sokma karari alan II. Harold, 14 Ekim'de gerçeklestirdigi savasi vehayatini kaybetti. 13. Cuma korkusunun genelde bati toplumlarina özgü birseyoldugu düsünürsek, onu açiklamaya çalisan tüm bu teorilerin Bati toplumlarinin inançlari ile ilgili oldugu gerçegi bizi sasirtmaz.
*Batil inançlar zaten, insanlarin iyi ve kötü seylere karsisebep arayislari sonucu ortaya çikan insan icadi seylerdir. Tipki sayilari ve günleri olusturmamiz gibi batil inançlar da bizim koydugumuz kurallar ya dayasaklardir.
Bu masum gibi gözüken korkular, ayni zamanda günlük hayati sanildigindan çok etkileyen sonuçlara da sebeptir. 13 numarali odalari olmayan oteller, 13. Cuma'larda iptal edilen uçak seferleri ve daha birçogu insanlarin hayatlarini kisitlamalarina sebep olurlar
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder